Het St. Anthonius en St. Nicolaasgilde is gevestigd in Groeningen. Iemand die lid wil worden van het gilde dient ook woonachtig te zijn in Groeningen of directe omgeving. Toen het St. Laurentiusgilde van Vierlingsbeek slapende werd, zagen we dat men zich vanuit Vierlingsbeek ook aansloot bij het gilde van Groeningen. We zien het St. Anthonius en St. Nicolaasgilde nu dan ook als het gilde van Groeningen en Vierlingsbeek, maar de thuisbasis is en blijft natuurlijk het dorp Groeningen.

Over de oorsprong van de naam Groeningen zijn verschillende theorieën te vinden. Zo zou het een verwijzing zijn naar de “groenekingen”; de groene weiden in de winterbedding van de Maas. Ook zou het betrekking hebben op de weilanden westelijk van het dorp, waar ooit de Maas stroomde. Een andere bron zoekt de verklaring in “Groene Inge”, laag gelegen grasland. Met deze omgeving is het geen verrassing dat het dorp tot voor kort voornamelijk van de veeteelt en de landbouw leefde.

Midden in Groeningen ligt boerderij “De Schans”, vermoedelijk in de buurt van de plek waar eeuwen geleden een centraal gelegen poel als drinkplaats voor vee lag. De oorspronkelijke schans met poel had de vorm van een driehoek, wat een kenmerk is voor een Oudfrankisch dorp. Het dorp Groeningen is gebouwd rond deze driehoek. Op de brede basis van deze driehoek werd de Antonius- en Nicolaaskapel gebouwd en langs de beide spits toelopende zijden van de driehoek zijn de boerderijen van de voornaamste boeren gebouwd. Het middelpunt van het dorp is een driehoekig plein. Het dorp kent ook een eigen Groenings volkslied.

De bakstenen kapel was en is nog steeds het middelpunt van de Groeningse gemeenschap. Het koorgedeelte van de kapel dateert uit de 15e eeuw en het kerkdeel, het zaalvormige schip, werd er later tegenaan gebouwd. In de 18e eeuw werden nog enkele veranderingen aangebracht. Vensterranden zijn ter versiering wit geverfd. De patroonheilige van de kapel en daarmee van Groeningen is Sint Anthonius met het varken en de kapel is ook toegewijd aan de heilige Nicolaas.

Groeningen is geen zelfstandige parochie. De Vierlingsbeekse pastoor las als rector in de kapel op hoogtijdagen de mis en later werd dit door de kapelaan gedaan. In het verleden was er een heel sterke binding tussen de kapel en het gilde van Groeningen. Kapelmeesters van het gilde beheerden namelijk de financiën van de kapel en dit was uniek voor geheel Brabant. De Groeningse kapel werd in 1648 aan de katholieke gemeenschap onttrokken en tijdens de Franse bezetting werd deze op 28 januari 1802 teruggegeven. Er werden toen nieuwe contracten opgemaakt en voor het eerst was er toen sprake van kapelmeesters. Na 1830 nam men het beheer van de kapel over van het gilde van Groeningen en had het gilde dus geen bemoeienis meer met de kapelfinanciën.

Nog steeds organiseert het gilde regelmatig een Heilige Mis in de kapel, voorafgaand aan belangrijke evenementen voor het gilde. Met Pinksteren is het traditie om, indien het weer het toelaat, buiten op het grasveld bij de kapel een Heilige Mis te organiseren. Na afloop van het koningschieten trekt het gilde ook naar de kapel voor het lossen van enkele schoten, om de inwoners van Groeningen te laten weten dat we een nieuwe koning in ons midden hebben.